Piła V (2008)

Stosunkowo niedawno rozmawiałem ze Scottem Pattersonem (odtwórcą jednej z głównych ról w piątej części Piły). Wspominał o szaleńczej pułapce, na której oparta jest rama konstrukcyjna filmu. Możesz powiedzieć nam coś więcej na ten temat?

David Hackl: Scott był naprawdę fantastyczny. Jakiś miesiąc przed rozpoczęciem zdjęć rozmawiałem z nim przez telefon i wyjaśniłem mu, na czym ta pułapka będzie polegać. Zgodził się na to. I zagrał to doskonale. W miarę jak posuwała się praca, wszyscy członkowie ekipy – nie tylko Scott – stawali się coraz bardziej zaniepokojeni, ostrożni i przestraszeni. Rzecz jasna, jako reżyser obawiałem się, że nie uda nam się osiągnąć celu; powinniśmy byli uciec się do efektów wizualnych albo czegoś w tym rodzaju, ale nie zrobiliśmy tego. Nie zrobiliśmy tego ze względu na Scotta. On naprawdę spalał się na planie. Nigdy nie widziałem aktora, który wchodzi w taką sytuację i nie tylko jest zdolny przetrwać w pułapce, ale też działać, rozbijać przedmioty. Poprosiłem go, żeby uderzał. Robił to za każdym razem. Musieliśmy go odrywać niemal siłą, a on wciąż powtarzał: „Dajcie mi to zrobić, dajcie mi to zrobić jeszcze raz, w tej chwili.” Zrobił na mnie ogromne wrażenie; pod koniec jednego z dni zdjęciowych spojrzałem na niego, a on spojrzał na mnie i powiedział: “Dzięki, człowieku.” To było niewiarygodne doświadczenie. Odpowiedziałem: „To ja ci dziękuję. Dziękuję ci, że jesteś taki dzielny.” To był naprawdę akt wielkiej odwagi. I jedyny raz – ze wszystkich realizacji filmów z serii Piła, w których uczestniczyłem – kiedy nie byłem całkowicie pewien, że nam się uda.

Naprawdę?

David Hackl: Nie chodzi o to, że to była największa pułapka; rzecz w tym że prawdopodobnie była najbardziej niebezpieczna ze wszystkich. Tym razem zastosowaliśmy niesamowite zabezpieczenia. Mieliśmy cały czas na miejscu specjalna ekipę, która dbała o bezpieczeństwo i zastosowaliśmy wszelkie możliwe środki ostrożności...ale zawsze może wydarzyć się coś nieprzewidzianego. Wystarczy wspomnieć, że któregoś razu Scott po prostu powiedział: „Zapomnij o tym. Nie zrobię tego.” Dodam, że próbował, ale mu się nie udało. Wszyscy byli na planie, cała ekipa, w pomieszczeniu przystosowanym do roli pułapki; i nie mogliśmy nic zrobić. Byliśmy już bardzo zaangażowani w film, a jednak nie mogliśmy ruszyć z miejsca. Powiedziałem: „Zgoda, zbudujemy inną pułapkę.” Rzeczy tego rodzaju – konstruowanie, montowanie, poszukiwania – zabierają całe tygodnie. To było rzeczywiście coś, przy czym utknęliśmy na dłużej.

A kto właściwie tworzy modele tych pułapek?

David Hackl: Cóż, w ciągu ostatnich paru lat to byłem ja (w przypadku Piły I i Piły II) i Tony Ianni, który był moim dyrektorem artystycznym, a teraz przejął funkcję scenografa. W gruncie rzeczy to wynik działań wielu ludzi. Wszystko zaczyna się w momencie, kiedy scenarzyści, ja i Darren (Lynn Bousman) zabieramy się do pracy, próbując wytrzasnąć skądś pomysł. Robimy różne szkice i zastanawiamy się, która z tych rzeczy zadziała. Te pułapki muszą spełnić wiele różnorodnych kryteriów jednocześnie. Powinny wyglądać na piekielnie groźne, a zarazem być tak bezpieczne, jak to tylko możliwe. Muszą sprawiać wrażenie, że stanowią śmiertelne zagrożenie, ale tak naprawdę nie mogą nikogo zabić. To naprawdę trudne, gdy zaczyna się myśleć o pułapce. Na przykład, czy bohater może zrobić coś w sytuacji, gdy ludzie szpikowani są gwoździami, a wśród nich jest jego żona – jak sprawić, by wyglądało to tak, jak powinno? Ta sytuacja łączy w sobie bardzo wiele elementów. To zawsze jest zbiorowy wysiłek. Jason Ehl, budowniczy naszych pułapek, jest inżynierem. Mechaniczne prace wykonuje w swoim warsztacie. To typ szalonego naukowca. Stosuje obróbkę komputerową i tworzy doskonałe mechanizmy w odpowiednich rozmiarach – ostrza, tłoki, zamknięte układy sterujące pomieszczeniem – które sprawiają, że to wszystko działa. Jason jest kimś, kto potrafi złożyć to wszystko do kupy. Pracuje naprawdę bez wytchnienia, uczciwie i porządnie od początku do końca. Kiedy nie jest w swoim warsztacie, pojawia się na planie i wprawia w ruch całą maszynerię. W rzeczywistości wszystko zaczyna się w dziale artystycznym, gdzie my wszyscy – ja, Tony Ianni i Jason siedzimy i robimy pierwsze, niewielkie szkice.

Na ile dokładne są te wstępne projekty pułapek?

David Hackl: W przeszłości, jeśli mam być szczery, wyglądało to mniej więcej tak: dostawaliśmy scenariusz, a w nim znajdowaliśmy następującą notatkę: „...i w tym momencie widzicie najbardziej zabójczą ze wszystkich pułapek Jigsawa” (śmieje się). Zawsze sytuacja wygląda tak, że w momencie kiedy zaczynają się zdjęcia, jest jedna pułapka, której zadaniem jest utrzymać napięcie do ostatniej minuty. Tym razem było tak samo. Mieliśmy jedną ideę i nie rozwijaliśmy jej aż do czasu, gdy do rozpoczęcia zdjęć pozostał – dosłownie – tydzień. Oczywiście, pojawiło się wiele pomysłów i musieliśmy jakoś połączyć je w całość, ale to wszystko stało się na tydzień przed pierwszym klapsem. Zawsze wyglądało to w ten sposób. Staramy się maksymalnie wykorzystać okres realizacji, by Jason miał tyle czasu, ile to tylko możliwe, na budowę swoich modeli, ale z pewnego punktu widzenia nasz etap pre-produkcji jest ... no cóż...

...Że tak powiem, nie może trwać zbyt długo, zważywszy na roczny cykl?

David Hackl: No właśnie. Kiedy pomyślimy o prototypach produktów, których używamy na co dzień, to musimy zdać sobie sprawę z tego, że często są to rzeczy rozwijane i testowane latami; i powinny działać bez zarzutu. A jeśli chodzi o nasze filmy, wszystko musi być doskonałe, choć na dopracowanie pomysłu mamy zaledwie kilka tygodni. I musi to działać tak, żeby wyglądało jak prawdziwa pułapka Jigsawa, będąc zarazem czymś materialnym i wytworem fantazji. Wracam myślą do jamy najeżonej igłami (w Pile II), kiedy mieliśmy pomieszczenie pełne ludzi, którzy przez trzy tygodnie wyciągali igły, prawdziwe igły, które utkwiły im pod skórą. Ci biedni ludzie mieli zabandażowane palce z powodu licznych ukłuć i bąbli. Co mieli robić? W pokoju było jakieś 380.000 igieł. Czasami myślę sobie, że montowanie filmu jest o wiele bardziej emocjonujące, niż oglądanie go w kinie, bo prawdziwą układanką Jigsawa jest sama realizacja.

Tak. To rzeczywiście krótki cykl produkcyjny, minął niecały rok od premiery poprzedniej części. Co roku obchodzimy Halloween i co roku pojawia się w kinach nowa Piła.

David Hackl: Owszem, uwielbiam to. Jestem przekonany, że gdybym nie pracował nad kolejną częścią albo nie robiłbym tego z takim zaangażowaniem, to zacząłbym tęsknić za tym filmem. To jedna z najwspanialszych rzeczy, jakie kiedykolwiek zrobiłem.

Och tak, wyobrażam sobie. Czy możesz uchylić rąbka tajemnicy i podrzucić nam jakiś trop dotyczący pułapki, w której znajdzie się Scott? Choć jedno słówko...

David Hackl: Nie, nie mogę tego zrobić. Ale myślę, że zdecydowanie mamy do czynienia z sytuacją, w której jego rzeczywiste lęki zostają wydobyte przez kamerę na światło dzienne. Nie jestem pewien, ile w tym wszystkim jest świetnego aktorstwa, a ile – jego samego. Ale muszę powiedzieć, że to doskonała robota; i jakkolwiek osiągnął taki efekt, poradził sobie znakomicie.

Powiedz zatem, czy to jest coś, co trudno będzie przebić w Pile VI ?

David Hackl: Nie, to jest odrębna, niezależna pułapka. Nie chodzi o coś, co byłoby ciężko przebić; istotę problemu stanowi to, że ta sytuacja pozwala w jakimś sensie odnaleźć odpowiedź na niepokoje, troski i lęki, które są udziałem każdego z nas. Z pewnością widać to również w filmie. Sądzę tak, ponieważ obserwowałem ludzi, którzy go oglądali; i widziałem ich reakcje na to wszystko, co dzieje się w pułapce, reakcje wręcz fizyczne, cielesne. Uwielbiam, kiedy ludzie reagują w ten sposób, niemal z trzewi.

Zatem tutaj nie chodzi o złożoną, skomplikowaną sprawę?

David Hackl: Nie. W gruncie rzeczy, to coś bardzo eleganckiego w swojej prostocie. I to właśnie lubię w tych filmach. Z pewnością, jeżeli chodzi o poprzednie części, do moich ulubionych należała pułapka z rękami, z Piły II.

Owszem.

David Hackl: Sytuacja przedstawiała się następująco: Siedziałem przy swoim pulpicie próbując rozwiązać jakoś sprawę porozcinanych rąk. I wtedy Darren (Lynn Bousman) wpadł na pewien pomysł, którym się ze mną podzielił. "A co by było" – powiedział – "gdyby ktoś uwięził ich ręce w szklanych słojach w taki sposób, że trzeba by je roztrzaskać miażdżąc dłonie, żeby ocalić życie?" Jednak wydawało się, że same słoje to nie jest jeszcze ten efekt, o który nam chodzi, więc zmodyfikowaliśmy ten pomysł. Pomyślałem sobie: "No dobrze, a gdyby ona wetknęła tam ręce sama, obydwie?" Jest oszalała z przerażenia, gotowa zrobić wszystko, by wydobyć strzykawkę z antidotum. To naprawdę jedna z moich ulubionych sekwencji; jest tak elegancka i zarazem tak prosta. Od strony wizualnej to wygląda świetnie, kiedy krew ścieka jej z ramion w dół.

Ona też pięknie to odegrała.

David Hackl: Wyłącznie dlatego, że jestem takim facetem, jakim jestem, chciałem domontować do tej sceny inne ujęcie, kiedy bohaterka po prostu wisi martwa, z rękami na wpół odartymi z mięsa. Ale nigdy tego nie nakręciliśmy.

Taka scena mogłaby nie przejść pomyślnie klasyfikacji MPAA (Motion Picture Association of America/ Amerykańskie Stowarzyszenie Filmowców) i tym samym film nie trafiłby na ekrany...

David Hackl: Szczególnie, gdyby wokół krążyły muchy wyżerające jej oczy – tak, to rzeczywiście mógłby być nie najlepszy pomysł. Ale sądzę, że najnowsza część powinna spodobać się wszystkim. Mamy siedem pułapek, zatem dość sporo, by spróbować je wypełnić fabułą i zaprojektować. Z każdym rokiem staje się to coraz trudniejsze, ponieważ musimy zrobić coś, czego nie robiliśmy wcześniej, coś głęboko poruszającego, a zarazem coś, co stanowiłoby element naszej opowieści, co odpowiadałoby naszemu bohaterowi i byłoby zgodne z "filozofią uzdrowienia" rozwijaną przez Jigsawa. Zatem musimy jednocześnie spełnić cały szereg warunków; dlatego mamy z tym taki kłopot. Jedna rzecz, to sam scenariusz. W przypadku przeciętnego horroru można po prostu napisać scenariusz, dolać parę wiader posoki, oberżnąć komuś głowę czy coś w tym stylu. W naszych filmach największym problemem jest urzeczywistnienie tych pułapek, ich "wcielenie" oraz odpowiedź na pytanie, czym powinny one być i jak sprawić, by utrzymywały widzów w napięciu do ostatniej minuty.

Bardzo dziękuję za rozmowę, Davidzie.

David Hackl: Wspaniale. Ja również dziękuję.

Ile czasu minęło od momentu, gdy skończyliście film?

Betsy Russell: Myślę, że około miesiąca.

Czy to prawda, że zdjęcia stają się coraz dłuższe? Wiem, że nie brałaś udziału w dwóch pierwszych częściach, ale one zostały nakręcone w zaledwie kilka tygodni. Wydaje się, że tym razem miałaś więcej czasu, by wszystko dopracować.

Betsy Russell: Owszem, mieliśmy dostatecznie dużo czasu.

Dowiedziałem się już nieco od Davida Hackla o wszystkich nowych pułapkach...

Betsy Russell: O, świetnie.

To wygląda trochę tak, jakby wszyscy popadali w szaleństwo.

Betsy Russell: Tak, zdecydowanie. Widziałam jedną ze scen podczas montażu i naprawdę budziła grozę.

A jak dużo materiału filmowego widziałaś? Tylko tę jedną sekwencję?

Betsy Russell: Tak, tylko ten fragment. Ale to było naprawdę dobre.

Czy Twoje role z każdym kolejnym filmem będą stawały się bardziej znaczące?

Betsy Russell: Na ten temat nie będę się wypowiadać.

(Śmiech) Jesteś bardzo lojalna. Cóż, ja też lubię być zaskakiwany.

Betsy Russell: Chciałabym móc powiedzieć tyle, ile sama chciałabym usłyszeć – ale, wierz mi, po prostu nie mogę.

Rozumiem. Przypuszczam, że darowali Ci życie?

Betsy Russell: Tak. Ale nie chcieli, byśmy zdradzali zbyt wiele.

A czy masz już coś, nad czym będziesz teraz pracować?

Betsy Russell: Nie. To było bardzo gwałtowne zderzenie z rzeczywistością. Ludzie, po których najmniej być tego oczekiwał, są bez pracy.

Rzeczywiście, klimat jest dość osobliwy. Co prawda strajk scenarzystów się skończył, ale niebawem będziemy mieli do czynienia z kolejnym. Słyszałem, że przyspiesza się produkcję wielu filmów, by zakończyć je przed spodziewanym strajkiem aktorów.

Betsy Russell: Tak, dokładnie, wiem o tym. To niezbyt pomyślne wieści.

A czy jest coś, co naprawdę chciałabyś robić, oprócz realizacji kolejnych części Piły, rzecz jasna?

Betsy Russell: Nie miałabym nic przeciwko zagraniu w odcinku Ekipy. Słyszałam, że producenci są moimi wielbicielami. Rzeczywiście, rozmawiałam z jednym z nich, zatem zobaczymy, jak to się potoczy. Uwielbiam ten program. Przypuszczam, że nie umiem śpiewać, więc raczej nie wystąpię w Amerykańskim Idolu. Sama nie wiem. Przyjęłabym dobrą rolę, ale przyjęłabym także słabą rolę w dobrym projekcie.

Dziękuje bardzo, Betsy.

Betsy Russell: Ja również dziękuję.

Empire Awards, UK

• Nominacja dla najlepszego horroru

Golden Trailer Awards

• Zdobywca nagrody Golden Trailer za najlepszy telewizyjny spot reklamowy horroru, "Clown Blinks".
• Nominacja do nagrody Golden Trailer za najlepszy plakat horroru, międzynarodowy teaser
• Nominacja do nagrody Golden Trailer za najlepszy plakat teaserowy, "Tools".
• Nominacja do nagrody Golden Trailer za najlepszy telewizyjny spot reklamowy thrillera, "Whats on the Tape".
• Nominacja do nagrody Golden Trailer za najlepszy plakat thrillera, "Pig".

TOBIN BELL (Jigsaw)

Bez względu na to, czy zna się go jako Jigsawa, czy jako Nordica z The Firm, czy nawet jako Teda Kaczynskiego z Unabombera, przyznać trzeba, że Tobin Bell ma niesłychaną umiejętność głębokiego wniknięcia w psychikę granej przez siebie postaci. Zdolności Tobina pozwalające mu przyjąć każdą z ról, umiejscawiają go na górnej półce doświadczonych aktorów profesjonalnych.

Poczynając od roli agenta FBI Ernesta Stokesa w Mississippi w ogniu (1988), Tobin Bell wcielił się w szereg interesujących charakterów sytuujących się po obu stronach prawa: spiskowca w JFK, Davida Ferrie w Ruby, Mendozę w Na linii ognia, pamiętnego Nordica w The Firm, rewolwerowca Doga Kelly’ego w Szybkich i martwych, Luciana Morano w Seryjnym zabójcy, kuratora w Chłopcach z ferajny. Ponadto Bell użyczył swego głosu Zaragosie w filmie DreamWorks Droga do El Dorado oraz zagrał w Pechowej przesyłce, Czwartym Piętrze, Good Neighbour, Czarnej Masce 2: Miasto masek, Zwariowanych detektywach, Pełni zła i Powerplay.

Twarz Tobina znana jest widzom telewizyjnych filmów i dramatów (choć jako Rona z Kronik Seinfelda rozpoznają go również wielbiciele komedii). Wystąpił gościnnie w charakterze gwiazdy w kilku bardzo przychylnie ocenianych przez krytykę i popularnych dramatów ostatniej dekady: jako adwokat Nathan Volk w wyprodukowanym dla NBC dramacie Objawienia z Billem Pullmanem, Natashą McElone i Johnem Rhys-Daviesem; jako Peter Kingsley w piątym odcinku 24 godziny; jako agent Dreyer w Agentce o stu twarzach; wreszcie jako Karl Storm w jednym z odcinków Strażnika Teksasu. Tobina można zobaczyć także w Prezydenckim pokerze, Obrońcy, Rodzinie Soprano, Czarodziejkach, Once and Again, Z archiwum X, Gwiezdnych wrotach, Jedwabnych pończoszkach, Ostrym dyżurze, Nikicie, Nowojorskich gliniarzach, Morderstwie i w Szpitalu dobrej nadziei. Jego filmografia obejmuje również telewizyjne filmy tygodnia: One Hot Summer Night, Romans z opiekunką, Morderczy strach i Głęboka czerwień.

Można śmiało powiedzieć, że Tobin ma aktorstwo w genach – jego matka to brytyjska aktorka Eileen Bell. Ale fachu uczył się również, studiując u Lee Strasberga i Ellen Burstyn w nowojorskim Actors’ Studio oraz ze Sanfordem Meissnerem w Neighbourhood Playhouse. Tobin występował na nowojorskim festiwalu szekspirowskim (New York Shakespeare Festival), grał też na scenach New York Public Theater, Ensemble Studio Theater i Playwright’s Horizons.

SCOTT PATTERSON (Agent Strahm)

Prawdopodobnie najlepiej znany jest z roli Luke’a Danesa w chwalonym przez krytykę filmową serialu Kochane kłopoty. Scott Patterson jest doświadczonym aktorem filmowym i telewizyjnym, a także byłym graczem baseballowym pierwszej ligi. Urodził się w Filadelfii, dorastał w New Jersey; uczęszczał do Rutgers University. Po ukończeniu studiów profesjonalnie zajął się baseballem, podpisując kontrakt z Atlanta Braves. Scott grał także z New York Yankees oraz LA Dodgers, po czym wycofał się ze sportu. Studia aktorskie rozpoczął w Nowym Jorku u sławnych nauczycieli sztuki aktorskiej, Roberta Lewisa i Sondry Lee. Kształcił się w Actors’ Studio pod okiem takich znakomitości, jak Paul Newman i Arthur Penn.

Od tego czasu Patterson pojawił się na wielkim ekranie m.in. w Wielkiej małej lidze z Jasonem Robardsem, w Trzech życzeniach u boku Patricka Swayze, w Rodzinnej rapsodii razem z Penelope Ann Miller oraz w Najlepszym strzale z Lisą Darr.

W telewizji Scott występował gościnnie u boku czołowych kobiecych gwiazd małego ekranu. Zagrał zakochanego w Elaine (Julia Louis-Dreyfus) w Kronikach Seinfelda oraz w Grace (Debra Messing) w Will i Grace. Grał także z Jennifer Grey w Wiecie, jak jest... oraz z Sharon Lawrence w Fired Up. Pojawił się też w kilku filmach telewizyjnych np. Przybysze: Mroczny horyzont i użyczył głosu postaci Lt. Farraday’a w serialu animowanym Justic Leaggue Unlimited. Ostatnio można go oglądać w CW Aliens in America jako ojca Gary’ego Tolchucka.

BETSY RUSSELL (Jill)

Betsy Russell urodziła się i dorastała w San Diego, a do aktorstwa ciągnęło ją już w młodości. Jako siedemnastolatka wystąpiła w krajowej reklamie Pepsi. Następnego dnia po ukończeniu szkoły przeprowadziła się do Los Angeles.

Betsy szybko rozpoczęła swą karierę telewizyjną, występując w takich hitach jak: Drużyna A, T.J. Hooker i Family Ties. Pierwszą rolę filmową zagrała u boku Phoebe Cates w popularnym wśród nastolatków filmie Prywatna szkoła. Betsy występowała potem regularnie aż do narzuconej przez nią samą przerwy w pracy, wykorzystanej na wychowanie dwóch synów. Na wielki ekran powróciła rolą żony Jigsawa – Jill.

COSTAS MANDYLOR (Hoffman)

Urodzony w Australii aktor greckiego pochodzenia, po odniesieniu kilku zniechęcających kontuzji, porzucił karierę zawodowego piłkarza i przeprowadził się do Hollywood, by spróbować swych sił w aktorstwie. Wkrótce wywalczył sobie drugoplanową rolę w dramacie o Holocauście, Triumf ducha. Reżyser Oliver Stone obsadził go w roli włoskiego arystokraty w biograficznym filmie The Doors, a następnie wystąpił w Gangsterach u boku Christiana Slatera. Zagrał także rolę aktora w parodii opery mydlanej Babka z zakalcem. W jego dorobku filmowym znalazły się także role w post-nuklearnym obrazie Wojownik gwiazdy północy oraz w futurystycznym filmie SF Last Exit to Earth, zagrał partnera Denzela Washingtona w wielkobudżetowym filmie akcji Zabójcza perfekcja. Costasa można także oglądać w przebojowym show Siódme niebo oraz głośnym serialowym dramacie Gdzie diabeł mówi dobranoc.

DAVID HACKL (reżyser)

Piła V to reżyserski debiut Davida Hackl’a, ale z cyklem Piła związany jest już od dłuższego czasu – pracował jako scenograf na planie drugiej, trzeciej i czwartej części. Ponad to jest twórcą scenografii do takich produkcji, jak: Outlander (2008), Zew krwi (2006), Morderca znad Green River (2004), Tajna sieć (2004), Odkupienie (2004), Cyberkundel (2002), Klubowicze (2001), Jerry i Tom (1998).

DAVID A. ARMSTRONG (zdjęcia)

David Armstrong zaczął pracować w branży filmowej, mając zaledwie 18 lat. Jego pierwszy projekt był zarazem pracą dyplomową zrealizowaną na Uniwersytecie Kalifornijskim w 1982 roku. Na plan wkroczył, zdecydowany pracować na każdym stanowisku, które pozwoli mu tylko zdobyć doświadczenie. Odtąd nigdy nie oglądał się za siebie, pracując przy studenckich filmach krótkometrażowych i niskobudżetowych produkcjach kina niezależnego. W 1985 roku kandydował i został przyjęty do California Institute of the Arts, gdzie ukończył studia, uzyskując stopień bakałarza sztuk pięknych (BFA) w dziedzinie kinematografii w 1988 roku. W 1990 roku dołączył do I.A.T.S.E. Local 600 (International Cinematographers Guild) jako pomocnik operatora. Sześć lat później złożył papiery i został przyjęty do światowej sławy Amerykańskiego Instytutu Filmowego (A.F.I.), gdzie w 1998 roku uzyskał stopień magistra w dziedzinie kinematografii. Dzięki swemu pierwszemu projektowi zdobył nagrodę fundacji Mary Pickford w dziedzinie kinematografii. Na drugim roku (1998) wygrał nagrodę Franklin J. Schaffner Fellows Amerykańskiego Instytutu Filmowego. Armstrong był pierwszym studentem, który zdobył Inaugural Heritage Award przyznawaną przez American Society of Cinematographers (ASC) podczas 26. edycji Student Academy Awards w 1999 roku. Jego film John zdobył także Student Academy Award Gold i znalazł się w finałowej dziesiątce filmów zgłoszonych i rozpatrywanych przez Akademię z okazji 72-ego rozdania Oscarów. Pozwoliło mu to nakręcić krótkometrażowy film fabularny: P.S. Your Cat is Dead, w reżyserii i z udziałem Steve’a Guttenberga.

Armstrong był również przedstawiany do International Cinematographers Guild (I.C.G.) Film Showcase przez dwa lata z rzędu. Ponadto zrealizował dwa filmy krótkometrażowe na Festiwal Filmowy w Cannes, prezentowane w pawilonie amerykańskim w latach 2000 i 2001.

MARK BURG (producent)

Współtwórca Evolution Entertainment i Twisted Pictures, Mark Burg zgromadził robiącą wrażenie ekipę utalentowanych filmowców pracujących po obu stronach kamery. Niegdyś prezes Island Pictures, Burg jest prawdziwym weteranem produkcji filmowej. Do jego najsłynniejszych realizacji należą między innymi obrazy takie jak Can’t Buy Me Love, Bull Durham, Amatorzy sportu czy Fałszywa ofiara. Po tym jak wraz z Orenem Koulesem założył Evolution, wydłużyła się lista ich filmów. Znalazły się na niej John Q, Miłość jest za darmo, Głupi i głupszy i Dobre rady, a także nominowany do nagrody Emmy serial zrealizowany dla CBS – Dwóch i pół. Burg podjął się produkcji Piły – jednego z najbardziej dochodowych filmów 2004 roku, który wprowadził do kin we współpracy z Lionsgate Films i Twisted Pictures. Razem z Twisted Pictures zrealizował także Catacombs i dwie kolejne części Piły. Burg jest także producentem zrobionego dla Universalu filmu James Wana i Leigh Whannella Dead Silence.

OREN KOULES (producent)

Oren Koules rozpoczynał swą karierę w Chicago i nie była ona wówczas związana z przemysłem filmowym, lecz z handlem. W 1992 roku przeniósł się do Kalifornii, gdzie zajął się produkcją filmów – został partnerem Dale’a Pollocka w Peak Productions. Wspólnie dla wytwórni Paramount wyprodukowali dwa filmy: thriller Desperatki z Jadą Pinkett-Smith i Queen Latifah w rolach głównych oraz Panią Winterbourne z udziałem Shirley MacLaine. Następnie Koules został wice-prezesem ds. produkcji w Paramount Pictures, a po dwóch latach wraz z Markiem Burgiem założył Evolution Entertainment. Wyprodukował Piłę, jeden z najbardziej kasowych filmów 2004 roku –film ten doprowadził do związania wytwórni z dystrybutorem Lionsgate Films. Owocem ich wspólnych sukcesów stała się współpraca z jeszcze jedną firmą – Twisted Pictures. Wspólnie zrealizowane zostały kolejne części Piły oraz Catacombs. Koules podjął się również produkcji realizowanego dla Universalu filmu James Wana i Leigh Whannella Dead Silence. Prócz wyprodukowania szesnastu filmów pełnometrażowych, Koules pracował także jako producent wykonawczy przy serialu CBS Dwóch i pół.

Jigsaw jest najlepszym czarnym charakterem od czasu Freddy’ego Krugera.

Lytrules.com

We wszystkich filmach z serii akcja podąża tropem manipulacji Jigsawa, śmiertelnie chorego na raka pacjenta o bardzo restrykcyjnym podejściu do wyznawanego przez siebie kodeksu moralnego, a przy tym geniusza w zakresie makabrycznych gier w przetrwanie, do udziału w których zmusza osoby nie szanujące daru, jakim jest życie.

Dzięki rosnącemu w każdym kolejnym filmie napięciu i pomysłowości twórców, seria Piła wciąż dotyka czułej struny ludzkiej natury, szarpiąc milionami nerwów na całym świecie. Piła przejęła pałeczkę od klasycznych serii horrorów, takich jak Halloween czy Koszmar z ulicy Wiązów, by stać się równie kultową, a przy tym najbardziej dochodową w historii kina.

Piła miała swą światową premierę w 2004 roku na Festiwalu Filmowym w Sundance, gdzie była wyświetlana w ramach "Park City at Midnight". Dyrektor Festiwalu, Geoffrey Gilmore, który co roku ustala jego program, wspomina, że był pod wrażeniem zarówno formy, jak i tematu podjętego przez grupę debiutantów. "Piła wciąga widza od pierwszej sceny; jest to film śmiały, inteligentnie skonstruowany i wywołujący przerażenie", komentuje. "Najbardziej jednak wyróżnia Piłę poważne potraktowanie kwestii moralnych. Ten film nie próbuje po prostu przestraszyć widza, ale usiłuje zmusić go do refleksji nad tym, co byłby gotów zrobić, by pozostać przy życiu."

Kontynuacje Piły eksplorują coraz głębiej świat wierzeń i filozofii Jigsawa. Jak mówi Leigh Whannell, twórca oryginalnej fabuły: „Choroba nowotworowa Jigsawa sprawiła, że zaczął on bardzo intensywnie myśleć o tym, co to znaczy być żywym oraz o tym, jak blisko śmierci jesteśmy w każdym momencie naszego życia. Ale nie jest on osobą, która zatrzymałaby się po prostu na formule carpe diem i zadowoliła np. podróżą do Europy. Makabryczna gra stała się dla niego odskocznią i pozwoliła spojrzeć na inne osobiste wybory moralne, takie jak przebaczenie czy zemsta. I jakkolwiek pokrętna jest ta gra, jej celem jest pomaganie ludziom. Mając na względzie z jednej strony inklinacje filozoficzne Jigsawa, a z drugiej jego chore podejście do altruizmu, lubię myśleć, że jest on kimś unikalnym w horrorze naszego wszechświata.”

Serię Piła śmiało można porównać z niezależnymi horrorami lat 70. ubiegłego wieku. Na powiązania te zwrócono szczególną uwagę latem 2007 roku, kiedy to w nowojorskim Museum of the Moving Image pokazany został cykl zatytułowany „To tylko film: horrory od lat 70. XX w. do dziś”. Trwająca sześć weekendów retrospektywa pozwoliła dostrzec cechy wspólne między takimi filmami, jak Ostatni dom na lewo Wesa Cravena (1972) czy Teksańska masakra piłą mechaniczną (1974) Tobe’a Hoopera, które szokowały ówczesną publiczność tryskającą posoką oraz wstrząsającymi odkryciami dotyczącymi ludzkich zachowań a filmami z epoki Piły. Piła II Darrena Lynna Bousmana pozostawiła dzisiejszych widzów tak samo wstrząśniętych, przerażonych – i spragnionych dalszego ciągu – jak bywali kinomani w latach 70. XX wieku. Przegląd "To tylko film..." składał się z podwójnych seansów, na których łączono w pary filmy z obu epok historii kina. Piła II znalazła się na afiszu razem z Mechaniczną pomarańczą Stanley’a Kubricka.

Zapowiadając ten przegląd w czerwcu 2007 roku, główny kurator muzeum, David Schwartz, stwierdził: „Filmy te budzą zainteresowanie z estetycznego i kulturowego punktu widzenia, wyraziście odbijają lęki współczesnego życia. Oczywiście mamy świadomość, że zawierają one niepokojące, często szokujące sceny, lecz ich siła wynika właśnie z faktu, że precyzyjnie dotykają naszych najgłębszych obaw.”

Zastępca kuratora, Livia Bloom, dodała: „Twórcy filmowi, których dorobek prezentowany jest na tym przeglądzie używają gatunku horroru jako komercyjnej ramy, by robić filmy inteligentne, często o wywrotowej treści. Ich prace zagłębiają się w kwestie psychologiczne i stanowią komentarz dla socjologicznych i politycznych problemów współczesności”.

Tematyczna i stylistyczna konsystencja serii Piła zawdzięcza wiele skoordynowanej współpracy zespołu ludzi. Niezastąpionym członkiem drużyny jest aktor Tobin Bell, który wciela się w postać Jigsawa we wszystkich częściach serii. W swoim eseju na temat współczesnych horrorów, zamieszczonym 7 września 2007 roku w L.A. Weekly, krytyk Luke Thomson napisał: „Kreacja Jigsawa stworzona przez Tobina Bella jest cudowna; to najlepszy antybohater horrorów dziejących się w tzw. realnym świecie od czasów, gdy Anthony Hopkins po raz pierwszy wcielił się w Hannibala Lectera”.

Równie zawikłane i pokrętne jak jedna z gier Jigsawa są fabuły filmów serii Piła. Cała seria przypomina ogromną układankę z puzzli, w której każdy nowy film łączy się w pewien sposób ze swym poprzednikiem. Przyjrzyjmy się zatem bliżej dotychczasowym kawałkom tej układanki.

PIŁA

Reżyseria: James Wan

Scenariusz: Leigh Whannell

Na podstawie opowiadania Jamesa Wana i Leigh Whannell

Adam (Leigh Whannell) i Dr. Lawrence Gordon (Cary Elwes) budząc się, zdają sobie sprawę, że tkwią skuci łańcuchami w jakiejś cuchnącej podziemnej łazience. Jeńcy stanowią najnowszy cel eksperymentów psychopatycznego geniusza, znanego jako Jigsaw, który konstruuje wymyślne gry, by zmusić swe ofiary do dokonywania wyborów pomiędzy życiem a śmiercią. Kiedy Adam i Dr. Gordon zmagają się, by rozwikłać tę skomplikowaną układankę, detektyw Tapp (Danny Glover) i jego współpracownica Kerry (Dina Meyer) pracują intensywnie nad określeniem tożsamości Jigsawa. Ale Jigsaw nie działa sam - ma tajemniczego współpracownika, którego perfekcyjnie opracowane plany umożliwiają mu ucieczkę.

W USA Piła weszła na ekrany kin w 29 października 2004 roku. Obraz ten oszołomił obserwatorów przemysłu filmowego, debiutując na trzecim miejscu i zarabiając w ciągu jednego tylko weekendu 18,4 miliona dolarów oraz pozostając w czołowej dziesiątce box office’u przez kolejne cztery tygodnie. Piła, wyprodukowana za zaledwie 1,2 miliona dolarów, święciła triumfy kasowe na całym świecie zarabiając łącznie 102 miliony dolarów (55,1 w kraju; 47,7 za granicą). W ten sposób wywalczyła sobie Nagrodę Publiczności w kategorii dla Najlepszego Filmu na Festiwalu Horrorów i Filmów Fantasy w San Sebastian w 2004 roku. Rozpowszechnianie filmu na DVD i kasetach video rozpoczęto 15 lutego 2005 roku. Piła od razu zadebiutowała na pierwszym miejscu, dzięki sprzedaży 2,8 milionów egzemplarzy w pierwszym tygodniu. Był to najlepiej sprzedający się horror na DVD w 2005 roku.

PIŁA II

Reżyseria: Darren Lynn Bousman

Scenariusz: Leigh Whannell, Darren Lynn Bousman

W kolejnym filmie, Piła II, Jigsaw rozgrywa dwie gry jednocześnie: w jedną uwikłanych jest aż osiem ofiar, które budzą się w rozpadającym domu i muszą rozwiązać przeznaczoną dla nich mistrzowską zagadkę, zanim ich wnętrzności przeżre trucizna; jednocześnie uczestnikiem drugiej gry jest detektyw Eric Matthews (Donnie Wahlberg), którego zbuntowany syn jest jednym z ośmiu jeńców. Wśród porwanych jest także Amanda (Shawnee Smith), której postać została wprowadzona już w pierwszej odsłonie serii i która przeszła przez testy Jigsawa. Zdeterminowany, by ocalić swego syna, detektyw Matthews ucieka się, nie po raz pierwszy zresztą w swym życiu, do brutalności i podstępu. Decyzja o wyborze takiego sposobu postępowania prowadzi go wprost w pułapkę Jigsawa, współpracującego ze swą uczennicą: Amandą.

Piła II weszła na ekrany kin w USA 28 października 2005 roku. Film znalazł się na pierwszym miejscu weekendowych list popularności, zarabiając 31,7 miliona dolarów i przebijając debiut pierwszej części Piły o 12 milionów dolarów, co oznaczało wzrost dochodów o około 60%. Piła II utrzymywała się 7 tygodni w pierwszej dziesiątce amerykańskiej listy przebojów i była najbardziej dochodowym horrorem 2005 roku, dostarczywszy do kas kinowych 87 milionów dolarów. Poza Stanami Zjednoczonymi przyniosła dochód w wysokości 65,9 miliona dolarów. Rozpowszechnianie Piły II na DVD i kasetach video rozpoczęto w Walentynki, 14 lutego 2006 roku; na amerykańskich listach film debiutował na pierwszym miejscu, dzięki sprzedaży 2,5 miliona egzemplarzy już pierwszego dnia i 3,5 miliona egzemplarzy w pierwszym tygodniu. Piła II była nominowana w 2006 roku do Saturn Award w kategorii dla Najlepszego Horroru przez amerykańską Academy of Science Fiction, Fantasy & Horror Films, zaś gwiazda filmu, Tobin Bell w tym samym roku uzyskał nominację do MTV Movie Award w kategorii dla Najlepszego Czarnego Charakteru.

PIŁA III

Reżyseria: Darren Lynn Bousman

Scenariusz: Leigh Whannell

Opowiadanie: Leigh Whannell i James Wan

Gdy zaczyna się Piła III, zdrowie już poważnie zawodzi Jigsawa. Przygotowuje on więc swą pełną uwielbienia uczennicę, Amandę, by kontynuowała jego dzieło. Sama Amanda wymyśliła szereg gier, budując różne straszliwe przyrządy sprawdzające instynkt przetrwania u jej ofiar. W jedną z najważniejszych gier zostaje wmieszana kobieta – chirurg, specjalizująca się w operacjach mózgu, Lynn (Bahar Soomekh), która jest zmuszona operować umierającego człowieka. W tym samym czasie pogrążonemu w żalu ojcu, Jeffowi (Angus Macfadyen), zostaje ofiarowana możliwość zrealizowania jego marzeń o zemście. Oczywiście kryje się za tym podstęp. Jak wielu przed nim, Jeff zachowuje się zgodnie z oczekiwaniami Jigsawa, co pociąga za sobą straszne konsekwencje dla osób, które kocha.

Piła III weszła na ekrany w USA 27 października 2006 roku. Był to numer 1 weekendowych list przebojów, który zarobił 33,6 miliona dolarów, co stanowi najwyższy dochód z premiery w historii Lionsgate. Film pozostał w pierwszej dziesiątce w rankingach w USA przez 4 tygodnie i stał się najbardziej dochodowym horrorem 2006 roku, bijąc rekordy kasowe w wysokości 80,2 milionów dolarów wpływów. Poza USA Piła III zarobiła łącznie ponad 100 milionów dolarów i była pierwszym filmem wyprodukowanym przez Lionsgate, który debiutował na pierwszym miejscu w Wielkiej Brytanii, gdzie przyniósł 4,9 milionów dolarów dochodu w ciągu premierowego weekendu. Piła III ukazała się na płytach DVD i kasetach video 23 stycznia 2007 roku, debiutując na pierwszym miejscu, dzięki sprzedaży 1,6 milionów egzemplarzy w USA i Kanadzie pierwszego dnia, a 2,5 miliona egzemplarzy w ciągu pierwszego tygodnia. Jest na najlepszej drodze, by stać się najlepiej sprzedającym horrorem na DVD w 2007 roku. Piła III była nominowana przez amerykańską Academy of Science Fiction, Fantasy & Horror Films do Saturn Award w kategorii dla Najlepszego Horroru 2007 roku, a Tobin Bell otrzymał nominację do MTV Movie Award dla Najlepszego Czarnego Charakteru 2007 roku. Bell i Shawnee Smith otrzymali razem nominację do Spike TV Scream Award dla Najbardziej Niegodziwego Czarnego Charakteru (wręczenie nagród odbyło się 23 października 2007).

PIŁA IV

Reżyseria: Darren Lynn Bousman;

Scenariusz: Patrick Melton, Marcus Dunstan

Opowiadanie: Patrick Melton, Marcus Dunstan i Thomas Fenton

Choć Piła IV nie jest prequelem, Jigsaw, który umarł na końcu "trójki", wciąż pozostaje tu najważniejszą postacią. Jak mówi reżyser, Darren Lynn Bosman: "Śmierć Jigsawa w trzeciej części Piły postawiła przed nami zasadnicze wyzwanie twórcze, bardzo emocjonujące zresztą. W tym filmie musieliśmy wymyślić coś naprawdę inteligentnego, coś innego, żeby nie wpaść w pułapkę sequelu ani nie popaść w autoparodię. Piła IV otworzyła możliwość, by dopowiedzieć wcześniejsze wątki oraz zagłębić się jeszcze bardziej w historię Jigsawa, jego rozumowanie i obsesje. Docieranie do wiedzy o tym, kim jest Jigsaw, naszym zdaniem, wystarcza, by przeżyć dość przerażającą wyprawę."