Pokuta (2007)

Podczas zdjęć do filmu Duma i uprzedzenie (Pride & Prejudice), producent Tim Bevan szybko zdał sobie sprawę, że Joe Wright jest jednym z najbardziej utalentowanych debiutujących reżyserów, jakich spotkał i nie może go stracić. Zaczął więc zastanawiać się, jaki mógłby być jego kolejny film. Wkrótce potem, Richard Eyre i Robert Fox przedstawili Working Title bestsellerową powieść Iana McEwana POKUTA (Atonement), którą na tym etapie miał wyreżyserować Eyre. Jednak w trakcie wstępnych przygotowań do produkcji okazało się, że pojawiły się wcześniejsze zobowiązania Eyre'a i ten zdecydował się ustąpić miejsca na fotelu reżyserskim właśnie Joe Wright'owi.

Olbrzymią atrakcją dla Wrighta podczas prac nad przenoszeniem na ekran powieści POKUTA, okazał się przedstawiony w książce sposób narracji. Wszystkie wydarzenia pokazane były bowiem z punktu widzenia Briony Tallis na trzech etapach jej życia. Reżyser zdawał sobie sprawę, że dla niego jako filmowca będzie to ekscytujące wyzwanie.

Pracując nad adaptacją powieści, reżyser bardzo intensywnie współpracował ze scenarzystą Christopherem Hamptonem. "Kiedy po raz pierwszy wysłano mi scenariusz, sporo różnił się od powieści. A ponieważ uważam, że książka jest świetna, wspólnie z Christopherem zaczęliśmy pisać scenariusz od początku, starając się być wiernymi powieści tak bardzo, jak to tylko było możliwe".

Christopher Hampton przyznaje, że adaptacja naprawdę dobrej powieści jest dużo trudniejsza niż tej niezbyt udanej. "Wg mnie Pokuta to jedna z najlepszych powieści ostatnich 20 lat i zachowanie na ekranie jej jakości to naprawdę poważna odpowiedzialność".

POKUTA, chociaż jest filmem kostiumowym, ściśle związana jest ze współczesnością - opowiada o codziennych doświadczeniach, związkach, emocjach, podejmowaniu decyzji i dokonywaniu wyborów. Filmem Duma i uprzedzenie (Pride & Prejudice), Wright dowiódł, że posiada talent interpretowania historii w taki sposób, aby współcześni widzowie mogli dostrzec problemy bohaterów nie sugerując się zupełnie czasem, w jakim jest umiejscowiona akcja. Tak mówi o tym Christopher Hampton, "Moja teoria jest taka - im dokładniej przedstawiasz dany okres historyczny, tym bardziej uderzające stają się współczesne aspekty opowieści".

Dysponując gotowym scenariuszem, Joe Wright rozpoczął drobiazgowe przygotowania do samej produkcji, aktywnie angażując się w prace każdego z pionów produkcyjnych. Chciał mieć pewność, że jego wizja oraz dokumentacja prowadzona przez ekipę, są tak ze sobą powiązane, że w momencie rozpoczęcia zdjęć, wszyscy będą znajdować się "dokładnie na tej samej stronie scenariusza". Prace przygotowawcze obejmowały m.in. trzytygodniowy okres prób z aktorami i miały na celu upewnienie się, że w chwili, kiedy zaczną pracować kamery, wszyscy będą doskonale czuć się zarówno w skórach swoich bohaterów, jak i w ich filmowym środowisku.

Jako że film składa się z trzech części, bardzo ważne było dla reżysera to, aby każda z nich miała inny wygląd, inną ekranową tożsamość. Wszystko to miało być subtelnie przekazane widzom, poprzez odpowiednią pracę kamery i różne palety kolorów.

Pierwsza część POKUTY rozgrywa się w najgorętszym dniu 1935 roku w posiadłości rodziny Tallis w Surrey. Jest to dziwny dzień - upał bowiem wydaje się wpływać na zachowanie poszczególnych mieszkańców domu.

Zadanie znalezienie domu, który w pełni odpowiadałby opisowi domu Tallisów z powieści McEwana, przypadło scenografowi Sarze Greenwood oraz dekoratorowi wnętrz Katie Spencer. Po przejrzeniu archiwów Country Life, okazało się, że idealną posiadłością, która może być wykorzystana w filmie jako dom Tallisów jest Stokesay Court w Shropshire.

Jeśli chodzi o przeniesienie ekranowej opowieści z roku 1935 do 1940, autor zdjęć Seamus McGarvey i Wright przyjęli specjalną technikę kamerową, której celem było pokazanie tego, jak bogate, soczyste barwy luksusowej posiadłości zamieniają się na przygaszone kolory ogarniętego wojną Londynu i Francji. Tak opisuje to McGarvey, "Zdjęcia roku 1940 i Dunkierki zaczynają się dosyć stabilnie, potem jednak wojna wkracza do Londynu i nasze podejście do realizacji zdjęć zmienia się diametralnie - stają się one szorstkie i szybkie, głównie dzięki kamerze z ręki".

Przygotowując się do scen z Dunkierki - kręconych na plaży Redcar - Wright podjął decyzję, że zostaną one zrealizowane przy pomocy jednego, szerokiego ujęcia ze steadicamu. Była to bardzo odważna decyzja, w scenie brało bowiem udział dwa tysiące statystów - m.in. śpiewający chór, żołnierze jadący na koniach przez rumowisko, mężczyźni grający w piłkę nożną - i przygotowano olbrzymią, widowiskową scenografię, w której skład wchodziła estrada, olbrzymia karuzela (diabelski młyn), zbombardowane budynki.

We wszystkich aspektach produkcji filmowej, Joe Wright zwracał uwagę na najmniejsze nawet szczegóły - m.in. wyolbrzymiony dźwięk płynącej wody, kiedy to Cecylia wychodzi z fontanny w przejmującej scenie z Robbiem, urywany akcent wyższej klasy, jaki przyjmuje rodzina Tallisów, czy np. połączenie dźwięku klawiszy maszyny do pisania z ekranową muzyką. Tim Bevan tak komentuje etykę pracy Wrighta, "Joe jest wyjątkowym reżyserem, jest niewiarygodnie głodny każdego nowego dnia pracy. Jego celem jest osiągnięcie jak najlepszej jakości".

Bardzo istotnym dla reżysera było to, aby zaangażowani do filmu aktorzy byli w podobnym wieku do postaci, jakie mają zagrać w POKUCIE. Mając to na uwadze, kiedy nadszedł czas obsadzenia roli Cecylii Tallis, wybór reżysera i producentów z Working Title natychmiast padł na Keirę Knightley, nominowaną do nagrody Akademii za rolę Elizabeth Bennet w Dumie i uprzedzeniu (Pride & Prejudice).

Wright tak mówi o pracy z Knightley, "Kiedy myślałem o Cecylii, od razu przyszła mi do głowy Keira - poczułem, że jest już gotowa na taką rolę. Cecylia jest bowiem postacią charakterystyczną, a nie po prostu kolejną ładną kobietą na ekranie. Na początku filmu nie jest osobą, którą łatwo polubić. Dopiero potem rehabilituje ją miłość do Robbie'go".

Główna rola męska, rola Robbie'go Turnera, syna gospodyni Tallisów, błyskotliwego, młodego człowieka wykształconego w Cambridge dzięki wsparciu pracodawców matki, musiała być zagrana przez kogoś, kto dzięki swojemu talentowi będzie w stanie zabrać ze sobą widzów w podróż od czasów nadziei i dobrobytu, po czasy horroru II wojny światowej.

Do tej istotnej roli, Wright wybrał Jamesa McAvoya. "James wywodzi się z klasy robotniczej, a to właśnie było bardzo ważne podczas obsadzania Robbie'go - chłopaka z klasy robotniczej, częściowo zniszczonego przez snobizm klasy wyższej. James posiada poza tym duszę i nie obawia się jej pokazać".

Vanessa Redgrave, najstarsza z trzech aktorek, które zagrały Briony Tallis, tak mówi o reżyserze, "Wspaniale radzi sobie z aktorami, a film został naprawdę przepięknie przygotowany".

Briony Tallis w wieku 12 lat grana jest przez debiutującą Saoirse Ronan. Po mnóstwie odbytych przesłuchań, zajmująca się castingiem, Jina Jay natrafiła w końcu na dwunastoletnią Irlandkę z olbrzymią wrażliwością ekranową, która sprawiła, że dziewczynka okazała się idealna do roli młodej pisarki, Briony.

Wright tak mówi o Ronan, "Wielu aktorów, wcielając się w dane postaci, sięga po swoje własne doświadczenia emocjonalne i wyobraźnię - nie ma dobrego czy złego sposobu na wykorzystanie takiej metody. Saoirse tego nie robi, po prostu wyobraża sobie, jak to jest być Briony Tallis. Jest obdarzona empatią, która pozwala jej odczuwać i wyrażać emocje innego człowieka. Posiada niewiarygodny talent".

Rola 18-letniej Briony przypadła Romoli Garai, która została obsadzona jako ostatnia z trójki aktorek i musiała fizycznie dopasować się do wyglądu, jaki został stworzony dla starszej i młodszej Briony. Romola przyjęła sposób poruszania się Saoirse i pracowała z nauczycielem dialektu, aby osiągnąć podobną skalę głosu.

Do obsady dołączyła także wielokrotnie nagradzana aktorka Brenda Blethyn - pani Bennet Dumie i uprzedzeniu - oraz Benedict Cumberbatch, Patrick Kennedy, Juno Temple, Peter Wight, Daniel Mays, Nonso Anozie, Gina McKee, Michelle Duncan, Harriet Walters i Alfie Allen.

Poza aktorami w rolach głównych i drugoplanowych, zatrudnionych zostało około tysiąca młodych mężczyzn z Redcar, którzy wcielili się w role żołnierzy - także rannych i umierających - czekających na plażach Dunkierki na bezpieczny transport do domu.

STOKESAY COURT, SHROPSHIRE

Stokesay Court jest wiktoriańskim domem, częścią prywatnej posiadłości Stokesay znajdującej się w hrabstwie Shropshire. Wszystkie zdjęcia na zewnątrz i wewnątrz domu Tallisów, a także domku Robbie'go i Grace były realizowane właśnie w Stokesay.

OBIETY ZDJĘCIOWE W LONDYNIE

- stary ratusz, Bethnal Green - wykorzystany w scenie w herbaciarni, w której Cecylia i Robbie spotykają się po raz pierwszy od 1935 roku,.
- zamknięta stacja metra Aldwych - scena na stacji Balham, w której Cecylia szuka schronienia podczas bombardowania,
- Whitehall - scena, w której Robbie widzi Cecylię idącą do autobusu,
- ulica w Streatham - sceny w Balham, kiedy osiemnastoletnia Briony szuka mieszkania Cecylii.
- Park Place, Henley Upon Thames i zewnętrzna fasada University College w Londynie zostały wykorzystane na magazyn, pokój dzienny i bursę dla pielęgniarek.
- hala zdjęciowa studia Shepperton - wybudowano tam oddział szpitala Św. Tomasza,
- kościół Św. Jana i Smith Square - scena wesela Paula Marshalla i Loli,
- studio BBC Wood Lane - wywiad telewizyjny w 1999 roku, w którym starsza Briony opowiada o swojej książce.

FRANCUSKA WIEŚ

Sceny, w których Robbie, Mace i Nettle idą przez francuską wieś w kierunku plaży w Dunkierce, zostały nakręcone w Coates i Gedney Drove End w Lincolnshire, a także Walpole St. Andrew i Denver w Norfolk, oraz March i Pymore w Cambridgeshire. Scenę na polu makowym zrealizowano w Cheltenham, Gloucestershire.

Plaża w Redcar odegrała natomiast rolę wydm w Dunkierce. Wykorzystano także znajdujące się na molo stare kino Regent.

KEIRA KNIGHTLEY (Cecilia Tallis) - Duma i uprzedzenie (Pride & Prejudice) - nominacje do Oskara i Złotego Globu, Podkręć jak Beckham (Bend It Like Beckham), Piraci z Karaibów: Klątwa Czarnej Perły (Pirates of the Caribbean: The Curse of the Black Pearl), Piraci z Karaibów: Skrzynia umarlaka (Pirates of the Caribbean: Dead Man's Chest), Piraci z Karaibów: Na krańcu świata (Pirates of the Caribbean: World's End), Domino, Król Artur (King Arthur), To właśnie miłość (Love Actually), Gwiezdne wojny: Mroczne widmo (Star Wars: Episode 1 - The Phantom Menace), telewizja - A Village Affair, Innocent Lies, The Bill, Treasure Seekers, Coming Home, Princess of Thieves, Oliver Twist, Doktor Żywago (Doctor Zhivago).

JAMES McAVOY (Robbie Turner) - The Near Room, Bollywood Queen, Regeneration, Inside I'm Dancing, Bright Young Things, Wimbledon, Opowieści z Narnii (The Chronicles of Narnia; The Lion, the Witch and the Wardrobe), Starter For Ten, Ostatni król Szkocji (The Last King of Scotland) - nominacja do BAFTA, Becoming Jane, telewizja - State of Play, Early Doors, adaptacja powieści Zadie Smith Białe zęby (White Teeth), Children Of Dune, Shameless, Kompania braci (Band of Brothers), The Inspector Lynley Mysteries, Murder in Mind.

BRENDA BLETHYN (Grace Turner) - Duma i uprzedzenie (Pride & Prejudice) - nominacja do BAFTA, Sekrety i kłamstwa (Secrets & Lies) - Złoty Glob, BAFTA, nominacja do Oskara, O mały głos (Little Voice) - nominacje do Oskara, BAFTA i Złotego Globu, Joint Venture (Saving Grace), On a Clear Day, Beyond the Sea, Lovely & Amazing, Rzeka życia (A River Runs Through It), Wiedźmy (The Witches), telewizja - Anne Frank: The Whole Story, Belonging - nominacja do BAFTA, RKO 281, The Buddha of Suburbia.
W 2000 roku, aktorka została uhonorowana Orderem Imperium Brytyjskiego.

VANESSA REDGRAVE (starsza Briony) - The White Countess, The Bostonians, Howard's End - nominacja do Oskara, Powiększenie (Blow Up), A Man for All Seasons, Morgan: A Suitable Case for Treatment - nominacja do Oskara, Camelot, Isadora - kolejna nominacja do nagrody Akademii, The Devils, Mary, Queen of Scots, Julia - Oskar, Oh! What a Lovely War, The Trojan Women, Murder on the Orient Express, Agatha, The Seven Percent Solution, Wagner, Prick Up Your Earsi, Wetherby, Romeo-Juliet, The Ballad of the Sad Café, Mała Odessa (Little Odessa), A Month by the Lake, Mission Impossible, Smilla's Sense of Snow, Mrs. Dalloway, Wilde, Przerwana lekcja muzyki (Girl, Interrupted), Venus, telewizja - Playing for Time - nagroda Emmy, Second Serve, Whatever Happened to Baby Jane?, Byron.

JOE WRIGHT (reżyseria) - Duma i uprzedzenie (Pride & Prejudice) - BAFTA dla Najbardziej Obiecującego Debiutanta oraz cztery nominacje do Oskara dla samego filmu, mini-seria Charles II: The Power & The Passion - BAFTA, dramat Nature Boy - nominacja do nagrody BAFTA, Bodily Harm, Bob & Rose.

TIM BEVAN i ERIC FELLNER (produkcja) - szefowie Working Title Films - Przed egzekucją (Dead Man Walking), Fargo, Elizabeth - każdy z tych filmów otrzymał nagrody Akademii, Cztery wesela i pogrzeb (Four Weddings and a Funeral), To właśnie miłość (Love Actually), Billy Elliot, Notting Hill, Tłumaczka (The Interpreter), Johnny English, Bracie, gdzie jesteś? (O Brother, Where Art Thou?), Był sobie chłopiec (About a Boy), Dziennik Bridget Jones (Bridget Jones Diary), Duma i uprzedzenie (Pride & Prejudice), Niania (Nanny McPhee), Mr Bean's Holiday, Ali G Indahouse, Wysyp żywych trupów (Shaun of the Dead), Lot 93 (United 93).

CHRISTOPHER HAMPTON (scenariusz) - teatr - Total Eclipse, The Philanthropist, Savages, Treats, tłumaczenia klasyków - Wujaszek Wania (Uncle Vanya), Dom lalek (A Doll's House), Don Juan, adaptacja Sunset Boulevard dla Andrew Lloyd Webbera - dwie nagrody Tony, adaptacja Niebezpiecznych związków (Les Liaisons Dangereuses), telewizja - The History Man, Tartuffe, Hotel Du Lac, The Ginger Tree, Tales From Hollywood, film - Tales From the Vienna Woods, The Honorary Consul, The Good Father, Całkowite zaćmienie (Total Eclipse) Agnieszki Holland, Tajny agent (The Secret Agent), Mary Reilly, Spokojny Amerykanin (The Quiet American), Niebezpieczne związki (Dangerous Liaisons) - Oskar za Najlepszy Scenariusz Adaptowany, reżyseria - Carrington, Imagining Argentina z Antonio Banderasem i Emmą Thompson.

SEAMUS McGARVEY BSC (zdjęcia) - World Trade Center Olivera Stone, Charlotte's Web, Godziny (The Hours), Sahara, Przeboje i podboje (High Fidelity), Wit; Enigma; Butterfly Kiss.

SARAH GREENWOOD (scenografia) - Duma i uprzedzenie (Pride & Prejudice) - nominacja do nagrody Akademii, dramat BBC Charles II: The Power and The Passion - nominacja do BAFTA, Starter for Ten, Born Romantic, This Year's Love, The Governess, Keep The Aspidistra Flying, Miss Pettigrew Lives for a Day z Frances McDormand w roli głównej.

JACQUELINE DURRAN (kostiumy) - All or Nothing Mike'a Leigh - BAFTA, Duma i uprzedzenie (Pride & Prejudice) - nominacje do Oskara i BAFTA, Młody Adam (Young Adam) z Ewanem McGregorem, Yes w reżyserii Sally Potter.

DARIO MARIANELLI (muzyka) - Duma i uprzedzenie (Pride & Prejudice) - nominacja do Oskara, In This World, The Warrior, The Brave One, Goodbye Bafana, V for Vendetta, Shooting Dogs, The Brothers Grimm Terry'ego Gilliama, I Capture the Castle, Pandaemonium, Happy Now, I Went Down.