Michael Clayton (2007)

„Gdyby ktoś zadał sobie trud i przeanalizował wszystkie moje scenariusze, łatwo doszedłby do wniosku, że mam obsesję na punkcie pracy”, zauważa scenarzysta i reżyser „Michaela Claytona” – Tony Gilroy. „Fascynuje mnie, czym ludzie się zajmują, jak zarabiają na życie, jakie mają dylematy i pragnienia oraz jak dokonują ważnych wyborów”. Pomysł na historię przedstawioną w filmie przyszedł twórcy do głowy w trakcie wizyty w jednej z nowojorskich firm prawniczych, która posłużyła także za inspirację do innego dzieła Gilroya – „Adwokata diabła”: „Przechadzając się po biurach, byłem zaskoczony, jak wiele dzieje się za kulisami. Słyszałem także o przypadku ugody wartej miliardy dolarów w sprawie toczącej się długimi latami. Na dwa dni przed jej podpisaniem jeden ze pracujących dla kancelarii studentów prawa odnalazł dokument kompromitujący zleceniodawcę, który kompletnie odwróciłby tok postępowania. Pismo nigdy nie ujrzało światła dziennego, a student w rekordowo krótkim czasie stał się wspólnikiem w tej kancelarii”.

Inna, tym razem już głośna sprawa - Anderson kontra General Motors – posłużyła za punkt odniesienia dla scenariusza „Michaela Claytona”. „Samochody GM zaczęły wybuchać przy zderzeniu. Rodziny ofiar wniosły sprawę do sądu i w 1999 roku przyznano im 4,9 miliardów dolarów odszkodowania. Stało się tak dzięki odnalezieniu dokumentu, który General Motors oraz jego prawnicy ukrywali przez 20 lat. Była to zwykła notatka służbowa inżyniera Edwarda Iveya, który wyliczył, czy bardziej opłaca się dokonać zmiany w procesie produkcji czy wypłacić odszkodowanie za śmierć kierowców. Zdecydowano, że taniej będzie wypłacić odszkodowania”, wspomina Gilroy.

Zainteresowanie właśnie takimi sprawami zaowocowało powstaniem postaci prawnika od brudnej roboty, który na zlecenie kancelarii skutecznie wycisza bądź eliminuje kłopoty dobrze sytuowanych klientów. „Wiadomo, ile na świecie jest zła, głębokiej niesprawiedliwości, która jest dziełem zwykłych ludzi, mających dzieci i płacących podatki”, tłumaczy zachowanie Claytona Tony Gilroy.

Producent i odtwórca roli Marty’ego Bacha, Sydney Pollack przytacza inne atuty historii prezentowanej na ekranie: „Materiał wydał mi się zarówno aktualny jak i uniwersalny. Scenariusz robi wielkie wrażenie autentyzmem, a także filmowością opowiadanej historii.” Steven Samuels, który również wyprodukował debiutancki obraz Gilroya, podkreśla, że „Michael Clayton” trafi zwłaszcza do tych widzów, których w pracy zmuszono zachować się w sposób, który naraził na szwank ich poczucie godności osobistej.

O tytułowym bohaterze Tony Gilroy mówi: „Michael jest złożoną osobowością. Wszystkie zalety, którym zawdzięcza życiowy sukces – urok, swoboda i autorytet – stają się w miarę rozwoju akcji bezużyteczne. Wielu aktorów zarzeka się, że marzy o takiej roli, ale zagranie jej wymaga wyjątkowej odwagi i ambicji”. George’a Clooneya zaproponował reżyserowi Steven Soderbergh, z którym Gilroy pracował nad innym projektem. Producentka Jennifer Fox zauważa, że współpraca między aktorem i reżyserem powiodła się ze względu na podobne punkty odniesienia: „Obaj wzorowali się na wielkich twórcach lat 70.: Alanie J. Pakuli, Sydney’u Lumecie, Mike’u Nicholsie i Sydney’u Pollacku. Podchodzą do pracy w bardzo zdyscyplinowany sposób, ale czynią to tak, jakby nie sprawiało im to najmniejszego wysiłku”.

Ceniony, brytyjski aktor Tom Wilkinson wciela się w rolę Arthura Edensa, który według reżysera od wielu lat dusił w sobie sprzeciw: „Życie adwokata nie należy do łatwych. Codzienna praca to wielogodzinna harówka. Wybór tego zawodu to poświęcenie na całe życie”, tłumaczy scenarzysta. Twórca nie miał najmniejszych wątpliwości, komu powierzyć rolę szefa działu prawnego U/North – Karen Crowder, odpowiadającej za odrzucenie pozwu przeciwko jej pracodawcom. Prawniczkę, która musi udowodnić, że dorównuje, a wręcz przewyższa kolegów w środowisku zdominowanym przez mężczyzn, zagrać mogła jedynie Tilda Swinton: „Szukałem aktorki, która uwiarygodni postać adwokata, a jednocześnie poradzi sobie z ukazaniem jej wrażliwości. Wyjątkowość Karen polega na połączeniu pewności siebie i emocjonalnej słabości”.

Reżyser podkreśla, że w „Michaelu Claytonie” wielka korporacja nie pełni jednoznacznie negatywnej roli: „Mam wiele współczucia dla Karen, w każdej scenie z jej udziałem udało mi się jej kibicować. Praca łączy się dla niej z ciągłym stresem, ale nic innego w jej życiu nie ma większego znaczenia. Jej klęska wynika z poczucia zagubienia i przytłoczenia ambicjami oraz strachem. Wszystko dzieje się dla niej zbyt szybko”.

Marty’ego Bacha, jednego z szefów Kenner, Bach&Ledeen, gra Sydney Pollack. Gilroy wierzył, że tylko słynny reżyser potrafi przekonująco wcielić się w dyrektora kancelarii, którego bezgranicznie szanuje, ale też obawia się, tytułowy bohater. „Miał to być prawdziwy autorytet, a jednocześnie ktoś nieopatrzony – lista kandydatów do takiej roli jest naprawdę krótka”. Pollack wyjaśnia, dlaczego jego bohater tak osobiście podchodzi do sprawy, za którą odpowiada Clayton: „Jego firma ma niebawem zostać wykupiona, co dla niego oznacza pokaźny zastrzyk gotówki. Gdy sprawa U/North komplikuje się, Marty’emu zaczyna się palić grunt pod nogami. Chce jak najszybciej opanować Arthura i dlatego tak mocno naciska na Claytona”.

Zdjęcia do filmu rozpoczęto w styczniu 2006 roku w Nowym Jorku, gdzie Tony Gilroy mieszka niemal od zawsze. „Nigdzie indziej nie ma takiego nagromadzenia ludzi i interesów, wyczuwa się tutaj również największe napięcie. Reżyserowi zależało na nakręceniu większości scen w samym sercu Manhattanu, zwłaszcza na Avenue of Americas, gdzie w latach 60. i 70. zapanował boom architektoniczny. W jego wyniku powstały szklane drapacze chmur, ustawione w, jak twierdzi Gilroy, „pięknym, a zarazem przerażającym szyku, trochę przypominającym architekturę grecką”.

Do scen we wnętrzach wybrano biura jednej z czołowych firm w Nowym Jorku – Dewey Ballantine, znajdujące się na 22-im piętrze wieżowca przy Sixth Avenue. Sekwencje, rozgrywające się w gabinecie Marty’ego Bacha, nakręcono na wyższej kondygnacji, z której widok na Central Park wydaje się jeszcze bardziej imponujący. Według producentki Jennifer Fox podkreślono tym samym ogrom władzy, jaką dysponuje zwierzchnik Michaela Claytona.

Sceny plenerowe z udziałem Toma Wilkinsona powstały w Tribece. Biura Arthur Edensa umieszczono zaś w Małej Italii, co wspomina scenograf Kevin Thompson: „Okna były ogromne, a parapety umieszczono tak nisko, że potęgowało to i tak dramatyczną wizję załamania, jakie przeżywa prawnik. Arthur ma swój pałac, który zdążył już popaść w ruinę”. Kilka plenerowych sekwencji, kontrastujących z obrazem wielkomiejskiej dżungli, nakręcono z kolei w hrabstwie Orange. „Chcieliśmy ukazać kompletne przeciwieństwo Nowego Jorku – krajobraz najzupełniej dziki”.

Podsumowując współpracę z debiutującym w roli reżysera Tony’m Gilroyem Sydney Pollack mówi: „W jego podejściu do pracy widać zapowiedź wytrawnego twórcy. Znam niewielu dobrych scenarzystów-reżyserów. Sądząc po moich doświadczeniach na tym planie, Tony jest na dobrej drodze, by stać się jednym z najlepszych”.

GEORGE CLOONEY (Michael Clayton)
Laureat Oscara i Złotego Globu za drugoplanową rolę w dramacie sensacyjnym „Syriana”, który z sukcesem łączy obowiązki aktora, reżysera, producenta wykonawczego oraz scenarzysty. Najlepiej świadczą o tym trzy nominacje do nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej w 2006 roku, w tym za reżyserię i scenariusz „Good Night and Good Luck”, uhonorowanego także przez Gildię Amerykańskich Scenarzystów, Stowarzyszenie Broadcast Film Critics i Brytyjską Akademię Filmową . Firma Section Eight, założona przez Stevena Soderbergha i Clooneya, sfinansowała takie projekty jak „Ocean’s Eleven” i jego dwa sequele, „Obłęd”, „Wszystko na wierzchu” „Welcome to Collinwood”, „Bezsenność”, „Daleko od nieba” i debiut reżyserski Clooneya „Niebezpieczny umysł”. Aktor wyreżyserował również 5 odcinków wyprodukowanego przez Section Eight serialu „Unscripted”.
Do najpopularniejszych ról kinowych George’a Clooneya należą występy w „Bracie, gdzie jesteś” (Złoty Glob za rolę komediową), „Złocie pustyni”, „Co z oczu, to z serca”, „Solaris”, „The Peacemaker”, „Szczęśliwym dniu” i „Od zmierzchu do świtu”. Niewątpliwie największą popularność przyniosły mu jednak role telewizyjne, zwłaszcza „Ostry dyżur”, w którym grał przez 5 lat. Pierwszym osiągnięciem producenckim był natomiast nominowany do nagrody Emmy w 2000 roku za najlepszy film telewizyjny obraz „Ocalić Nowy Jork”.

TOM WILKINSON (Arthur Edens)
Jeden z czołowych angielskich aktorów, weteran sceny i ekranu, w którego karierze przełomem była arcypopularna brytyjska komedia „Goło i wesoło” z 1997 roku. Sukces ugruntował występem w nagrodzonym Oscarem „Zakochanym Szekspirze” oraz nominowaną do tej samej nagrody rolą pierwszoplanową w „Za drzwiami sypialni”, docenioną przez nowojorskich krytyków oraz jury festiwalu w Sundance. Nominacje do Emmy i Złotego Globu przyniósł Wilkinsonowi z kolei występ w produkcji HBO „Normal” u boku Jessiki Lange.
Inne popularne filmy z udziałem Wilkinsona to: „Rozważna i romantyczna” i „Przejażdżka z diabłem” Anga Lee,, „Biały labirynt” Billego Augusta, „Zakochany bez pamięci” Michela Gondry’ego, „Królowa sceny”, „A Good Woman”, „Batman - Początek” i „Egzorcyzmy Emily Rose”. Na deskach teatru aktor wsławił się m.in. kreacją Johna Proctora w „Czarownicach z Salem” w Royal National Theatre i w tytułowej roli w „Królu Learze” w Royal Court. Wkrótce zobaczymy go w nowym projekcie Woody’ego Allena „Cassandra’s Dream”.

TILDA SWINTON ( Karen Crowder)
Szkocka aktorka, absolwentka Cambridge, która karierę filmową rozpoczęła w filmach Dereka Jarmana: „Caravagio”, „The Last of England”, „Ogród”, „Wojenne requiem” i „Wittgenstain”. W 1990 roku występ Swinton w „Edwardzie II” tego samego reżysera nagrodzono na festiwalu w Wenecji wyróżnieniem Coppa Volpe. Międzynarodowe uznanie i popularność przyniosła jej androgeniczna tytułowa rola w „Orlando Sally Potter. Kolejne zauważone kreacje aktorki to „Vanilla Sky” Camerona Crowa, „Niebiańska plaża” Danny’ego Boyle’a, „Młody Adam”, Adaptacja” Spike’a Jonze’a, „Constantine”, „Broken Flowers” Jima Jarmusha, a zwłaszcza niezwykle popularne „Opowieści z Narnii: Lew, czarownica i stara szafa”.

SYDNEY POLLACK (Marty Bach/Produkcja)
Reżyser 20 filmów, które otrzymały 46 nominacji do Oscara, w tym trzy dla niego samego. Nagrodę Akademii Pollack zdobył za „Pożegnanie z Afryką”, nowojorscy krytycy wyróżnili go natomiast za komedię „Tootsie”. Jako aktor pojawił się w cenionych filmach: „Mężowie i żony” Woody’ego Allena, „Gracz” Roberta Altmana, „Ze śmiercią jej do twarzy” Roberta Zemeckisa, „Adwokat” Steve’a Zilliana i „Oczy szeroko zamknięte” Stanleya Kubricka. Założona przez twórcę firma Mirage Pictures wyprodukowała tak znane obrazy jak „Wspaniali bracia Baker”, „Uznany za niewinnego”, „Biały pałac”, „Umrzeć powtórnie”, „Rozważna i romantyczna”, „Utalentowany pan Ripley”, a po przystąpieniu do niej Anthony’ego Mingelli także „Iris”, „Wzgórze nadziei” oraz „Powroty i rozstania”. Pollack jest również członkiem Instytutu Sundance, American Cinematheque i zasiada w Film Preservation Board oraz fundacji Motion Picture and Television.

TONY GILROY (Scenariusz/Reżyseria)
Debiutujący „Michaelem Claytonem”jako reżyser Tony Gilroy wychowywał się w Nowym Jorku. Jego ojciec to nagrodzony Pultizerem dramaturg Frank D. Gilroy, a brat John Gilroy odpowiada za montaż „Michaela Claytona”. Tony Gilroy wsławił się scenariuszami do przebojowej serii przygód Jasona Bourne’a: „Tożsamość...”, „Krucjata...” i „Ultimatum Bourne’a”. Trzykrotnie współpracował z cenionym reżyserem Taylorem Hackfordem, którego filmy „Dolores Clairborne”, „Adwokat diabła” i „Dowód życia” nakręcono na podstawie jego scenariuszy. Inne znane tytuły, nad którymi pracował Gilroy to „Krytyczna terapia” z Gene’em Hackmanem i Hugh Grantem oraz „Armaggedon” z Bruce’em Willisem, Benem Affleckiem i Billy Bobem Thorntonem.

JENNIFER FOX (Produkcja)
Od 2001 do 2007 roku była prezesem firmy producenckiej Section Eight Stevena Soderbergha i George’a Clooneya. Nadzorowała powstanie „Syriany”, „Good Night and Good Luck”, „Przez ciemne zwierciadło” z Keanu Reevesem i Robertem Downeyem Jr’em i Winoną Ryder, „Z ust do ust” Roba Reinera i „Obłęd” Johna Maybury’ego z Keirą Knightley oraz Adrianem Brody. Wcześniej Fox odpowiadała za produkcję filmów w Universal Pictures, m.in. wielkiego przeboju Stevena Soderbergha „Erin Brokovich”.

STEVEN B. SAMUELS (Produkcja)
Prezes Samuels Media, firmy zajmującej się finansowaniem i produkcją filmów fabularnych o najróżniejszej tematyce, o czym świadczą ostatnie projekty: „In the Valley of Elah” Paula Haggisa z Tommy Lee Jonesem, Charlize Theron i Susan Sarandon, „Biegając z nożyczkami”z Annette Benning, Josephem Crossem, Evan Rachel Woods i Josephem Fiennesem oraz thriller „Półmrok” z Demi Moore. Poza projektami filmowymi Steve Samuels od 20 lat z sukcesem działa na rynku deweloperskim, aktualnie prowadząc 50 inwestycji w 7 stanach USA.

STEVEN SODERBERGH (Producent wykonawczy)
Reżyser uhonorowany Oscarem w 2000 roku za „Traffic”, przy jednoczesnej nominacji za „Erin Brokovich”, film który przyniósł Julii Roberts nagrodę Akademii za pierwszoplanową rolę. Wcześniejsze laury Soderbergha to nominacja do Oscara za scenariusz i Złota Palma w Cannes za „Seks, kłamstwa i kasety wideo”. W dorobku reżyserskim Soderbergha znajdziemy także „Ocean’s 11-13”, „Dobrego Niemca, „Bubble”, „Solaris”, „Wszystko na wierzchu”, „Angola”, „Co z oczu, to z serca”, „Schizopolis”, „Na samym dnie”, „Króla wzgórza” i „Kafkę”. Twórca nakręcił również jedną z części projektu Michelangelo Antonioniego i Wong Kar Waia „Eros” pt. „Equilibrium”. Wśród tytułów, które wyprodukował, znajdziemy „Obłęd”, „Keane” Lodge Kerrigan, „Criminal – wielki przekręt” Gregory’ego Jacobba oraz „Miasteczko Pleasantville” Gary’ego Rossa.

ANTHONY MINGHELLA (Produkcja)
Uznany reżyser, scenarzysta i producent, którego największym sukcesem był „Angielski pacjent”, obsypana nagrodami (m.in 9 Oscarów, 6 wyróżnień BAFTy) ekranizacja powieści Michaela Ondaatje. Filmy Minghelli są pupilkami krytyki, od debiutanckiego „Głęboko, prawdziwie, do szaleństwa” (nagroda BAFTy) po pięciokrotnie nominowanego do Oscara „Utalentowanego pana Ripley”. Mirage Pictures, w którym od niedawna pracuje Minghella, wyprodukowało ostatnio takie przeboje jak „Iris”, „Spokojny Amerykanin”, „Wzgórze nadziei” oraz „Tłumaczka”. Wraz z żoną, Carolyn Choa, reżyser przygotował także inscenizację „Madame Butterfly” w The Metropolitan Opera House, za co został uhonorowany nagrodą Lawrence’a Oliviera w kategorii najlepsza produkcja operowa.

ROBERT ELSWIT (Zdjęcia)
Nominowany do Oscara za zdjęcia do „Good Night and Good Luck” George’a Clooneya, otrzymał też wyróżnienia od Amerykańskiego Stowarzyszenia Operatorów, fundacji Independent Spirit oraz krytyków z Bostonu i Los Angeles. Wcześniej współpracował z tak renomowanymi reżyserami jak Paul Thomas Anderson („Lewy sercowy”), David Mamet („Skok”) i Curtis Hanson („Dzika rzeka”, „Ręka nad kołyską”).

KEVIN THOMPSON (Scenografia)
Karierę rozpoczynał jako architekt. Doświadczenie scenograficzne zdobywał na planach filmów krótkometrażowych (m.in. „Dog Boy” Spike’a Jonze’a), reklamówek, inscenizacji teatralnych („Yes, I’ve Been to All These Places”) i teledysków (np. „Cold Turkey” zespołu Cheap Trick). Ostatnio pracował nad filmami „Zostań” Marka Forstera z Ewanem McGregorem i Naomi Watts, „Trust the Man” z Davidem Duchovnym i Julianne Moore, „Narodziny” z Nicole Kidman i „Przypadek Harolda Cricka” z Willem Ferrellem, Dustinem Hoffmanem i Emmą Thompson. Wcześniejsze produkcje, do których Thompson przygotował projekty, to „54” z Ryanem Phillippe i Salmą Hayek, „Ślepy tor” z Markiem Wahlbergiem i Joaquinem Phoenixem oraz kontrowersyjne „Dzieciaki” Larry’ego Clarka.

JOHN GILROY (Montaż)
Szlify montażysty zdobywał jako asystent przy produkcjach Francisa Forda Coppoli „Peggy Sue wychodzi za mąż” i „Kamienne ogrody”. Do jego własnych osiągnięć należy zaliczyć filmy „Billy Madison”, „Trust the Man” i „Na tropie zła”. W 2003 roku otrzymał nagrodę Cleo za zmontowanie krótkometrażówki „The Ticker” na zlecenie BMW.

JAMES NEWTON HOWARD (Muzyka)
Sześciokrotnie nominowany do Oscara (m.in. za „Osadę”, „Mój chłopak się żeni”, „Ściganego” i „Księcia przypływów”), jeden z najbardziej pracowitych kompozytorów filmowych, który ma na koncie ponad 100 produkcji. Od „Szóstego zmysłu” stale współpracuje z M. Nightem Shyamalanem. Skomponowane przez Howarda piosenki „Look What Love Has Done” (do filmu „Junior”) i „For the First Time” (do „Szczęśliwego dnia”) również znalazły się na liście nominowanych do nagrody Akademii. Emmy powędrowało do Howarda za temat do serialu „Gideon’s Crossing”, nominacja do tego wyróżnienia dotyczyła także kompozycji do „Ostrego dyżuru”. Inne znaczące tytuły w dorobku Jamesa Newtona Howarda to „Krwawy diament”, „Batman – Początek”, „Zakładnik”, „Hidalgo”, „Ulubieńcy Ameryki”, „Uciekająca panna młoda”, „Lęk pierwotny”, „Epidemia”, „Wyatt Earp”, „Dave”, „Upadek”, „Moja dziewczyna” oraz „Pretty Woman”.

SARAH EDWARDS (Kostiumy)
Urodzona w Nowym Jorku kostiumolog przygotowała ostatnio stroje do filmu „Tłumaczka”, wcześniej pracowała nad „Ucieczką od życia” z Kieranem Culkinem, Susan Sarandon i Clare Danes, „Jackiem Frostem” z Michaelem Keatonem, „Szybkich i martwych” z Sharon Stone i Russellem Crowe’em, „Wielkimi nadziejami” z Ethanem Hawkiem i Gwyneth Paltrow, „Lolitą” z Jeremy Ironsem oraz we współpracy z Judianną Makovsky przy „Adwokacie diabła”. Jej kostiumy można było oglądać w spektaklach „Tru” i „Romance” Davida Mameta.