Księstwo (2011)

Gdyby nie kontuzja kolana, Zbigniew Masternak byłby zapewne znanym piłkarzem – był bardzo utalentowany, pracowity i ambitny, na pewno daleko by zaszedł. Byłby gwiazdą i celebrytą, opływał w luksusy, jeździł drogim samochodem, miał własny dom i pieniądze na koncie – spełniło by się marzenie: uciec od biedy domu rodzinnego. Niestety, kontuzja sprawiła, że musiał przestać kopać piłkę i zaczął eksploatować swój mniej ceniony przez świat talent – zaczął pisać. Szybko okazało się, że i w tym jest bardzo dobry – w ciągu paru lat wydał kilka bardzo dobrze przyjętych książek. Ale, jak wiadomo, sukces pisarski ma się nijak do sukcesu piłkarskiego – trudno związać koniec z końcem, jeśli chce się żyć z poważnego pisania. Zacytuję współczesnego polskiego klasyka, który powiedział: „Dzisiaj, od doli pisarza, cięższa jest tylko dola garbatego pisarza”.

Można powiedzieć, że poprzez pisanie, Masternak mało zmienił swoje położenie materialne. Ale, w tym wypadku, ma to też i dobrą stronę (oczywiście nie dla rodziny Masternaka) – młody pisarz siłą wyobraźni nie poszybował w kierunku światów wirtualnych, tylko w swoim pisaniu pozostał z tymi, od których tak bardzo pragnął się oderwać; zajął się tym co jest najbliżej i co zna najlepiej: rodzinną wioską po ustrojowej transformacji i jej mieszkańcami. Masternak opisuje zdarzenia prawdziwe, odnosi się do prawdziwych osób i miejsc – wymaga to i odwagi i rzetelności, żeby można było odeprzeć ataki niezadowolonych. Pisząc prawdę o sąsiadach, pisze prawdę o sobie, i odwrotnie – to są końce tego samego sznura. Oczywiście, opowiadania Masternaka są literaturą piękną, a nie reportażami, ale dla zainteresowanych identyfikacja nie stanowi żadnego problemu.

Krytycy piszący o książkach Masternaka zauważają w jego realistycznych opisach groteskę, humor, drwinę, ale i też miłość i współczucie dla współbratymców – Masternak nie przestaje być jednym z nich, stąd też i jego prawo do widzenia świata takim, jaki jest, bez ogródek. Jeśli współczucie, to nie słodkie i miłosierne, a raczej gorzkie, piekące i „niemiłosierne”. Problematyka oraz sylwetki bohaterów Masternaka, obyczaje, wypływają wprost z uwarunkowań socjalno-bytowych. Chłopak ze wsi ciągle jeszcze ma bardziej pod górkę, niż jego rówieśnik z miasta. Wbrew temu, co się sądzi, dziewiętnastowieczne nowele Konopnickiej i Prusa nie całkiem straciły na aktualności.

Klęska bohatera filmu zaczęła się od tego, że wyleciał ze studiów, a nie uczył się , bo ciągle był głodny, nie miał pieniędzy. Potem przyszło życiowe dołowanie, bo nie miał się od czego odbić, żeby wyjść z zapaści. Po powrocie do domu szamocze się w zamkniętym świecie małej wioski. Fabuła filmu jest zbudowana z sowizdrzalskich przygód samego autora. Prawdziwy jest, oczywiście, wątek przewodni filmu: W rodzinnej wsi Zbyszek znany jest jako Książe. Ten tytuł – przezwisko, to „zasługa” nieżyjącego już ojca – pijaka, który rozgłosił, że są potomkami starosłowiańskiego rodu Wiślan. W konsekwencji, owo książęce pochodzenie odseparowało Zbyszka od rówieśników. Kiedy upokorzony niepowodzeniami, wrócił na wieś, niedola zbliżyła go do otocznia – takich jak i on nieboraków.

Wieś z książek Masternaka jest inna od tej z ekranów telewizora – to jest obraz wsi oczami „obieżyświatów”. Wieś Masternaka, to wieś oczami „miejscowych”. Nie każdemu taki obraz wsi odpowiada; lokalne władze odmówiły udziału finansowego. Przez obraz Masternaka płynie prąd bardzo osobistego, bolesnego stosunku do przedstawionego świata, braterstwa. Wiejskie otoczenie o nagannych manierach, to nie tylko folklor, a bardziej wytwór sytuacji społecznej, zagubienia i pustki, zamieszania, które powstało pomiędzy „dawnymi a nowymi czasy”. Lubię tych ludzi, razem z ich wadami i wszystkim co jest „nie do przyjęcia”, lubię wieś i sposób myślenia ukształtowany przez ścisły związek z naturą – wszystko to znalazłem w pisarstwie Zbigniewa Masternaka.

ANDRZEJ BARAŃSKI [REŻYSER, SCENARZYSTA] - absolwent Wydziału Reżyserii PWSFTviT w Łodzi. Twórca filmów fabularnych, dokumentalnych, a także dramatopisarz. W swoich filmach podejmuje najczęściej problematykę polskiej prowincji. W jego obrazach odnajdziemy głownie tony liryczne, refleksyjne i filozoficzne, ale nie brak w nich również poetyki absurdu. Jest twórcą takich filmów jak: „Kobieta z prowincji” (m.in. Nagroda Forum Młodego Kina na Berlinale; Nagroda Specjalna Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni), „Nad rzeką, której nie ma” (m.in. Nagroda za scenariusz na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni; Grand Prix Tarnowskiej Nagrody Filmowej), „Dwa księżyce” (Złota taśma; Syrenka Warszawska), „Parę osób, mały czas” (m.in. Polska Nagroda Filmowa Orzeł w kategorii: najlepszy scenariusz; Nagroda dziennikarzy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni).

ZBIGNIEW MASTERNAK [PISARZ] - prozaik, dramaturg, autor scenariuszy filmowych. Studiował prawo, polonistykę oraz scenariopisarstwo. Dotychczas opublikował trzy powieści: „Niech żyje wolność” (2006), „Chmurołap” (2006), „Scyzoryk” (2008), które stały się podstawą literacką filmu „Księstwo” (2011) w reżyserii Andrzeja Barańskiego. Wcześniej na podstawie jego opowiadań powstały dwa filmy zrealizowane w warunkach kina niezależnego: „Wiązanka” (2003) i „Stacja Mirsk” (2005). W 2010 Masternak opublikował nowelę filmową „Jezus na prezydenta!”. Jest współautorem książki „Kino polskie 1989-2009. Historia krytyczna” (2010). Pochodzi z Piórkowa (Góry Świętokrzyskie), mieszka w Puławach.

JACEK PETRYCKI [ZDJĘCIA] – absolwent Wydziału Operatorskiego PWSFTviT w Łodzi. Operator i realizator filmów fabularnych, dokumentalnych i teatrów telewizji. Pracował z takimi reżyserami jak: Marcel Łoziński („Jak żyć”, „Próba mikrofonu”), Krzysztof Kieślowski („Życiorys”, „Szpital”, „Amator”), Agnieszka Holland („Aktorzy prowincjonalni”, „Kobieta samotna”, „Gorączka”) i Ryszard Bugajski („Przesłuchanie”). Współpracownik telewizji brytyjskiej Channel 4 oraz BBC. Jest laureatem nagrody BAFTA Brytyjskiej Akademii Filmowej za zdjęcia do filmu „The Betrayed”, a także wielu zagranicznych i polskich nagród, w tym nominacji do Polskiej Nagrody Filmowej Orzeł za zdjęcia do filmu Mariusza Malca „Człowiek wózków”.

ALBINA BARAŃSKA [DEKORACJA WNĘTRZ] – swoją przygodę z filmem zaczęła na początku lat 60. Jako scenograf, kostiumograf i dekorator wnętrz pracowała przy ponad 80 produkcjach kinowych i telewizyjnych. Wśród nich znajdują się takie tytuły jak: „Czterej pancerni i pies”, „Janosik”, „Lalka”, „Kariera Nikodema Dyzmy”, „Kobieta z prowincji”, „Ogniem i mieczem”, „Chopin. Pragnienie miłości”, „Parę osób, mały czas”. Za swoją pracę dwukrotnie nagradzana była na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni - „Horror w wesołych bagniskach” (1995) i „Kawalerskie życie na obczyźnie” (1992).

BAYER FULL - jeden z najpopularniejszych zespołów nurtu polskiej muzyki tanecznej (disco polo). Istnieje od roku 1984. Liderem i wokalistą zespołu jest Sławomir Świerzyński. Grupa ma w swoim dorobku ponad 30 płyt sprzedanych w łącznym nakładzie 16,5 milionów egzemplarzy. W 2010 zespół wziął udział w targach Expo 2010 w Szanghaju, co zaowocowało podpisaniem kontraktu na sprzedaż 67 milionów płyt na chińskim rynku. W filmie „Księstwo” wykorzystano największe przeboje Bayer Full: „Majteczki w kropeczki”, „Blondyneczka”, „Osiemnastka” oraz „Wszyscy Polacy”.

RAFAŁ ZAWIERUCHA [ZBYSZEK] – aktor teatralny i filmowy. Absolwent Akademii Teatralnej w Warszawie. Uczestnik warsztatów aktorskich prowadzonych przez Roberta Wilsona, amerykańskiego reżysera uważanego za czołową postać teatralnej awangardy XX wieku. Na scenie debiutował w „Sztuce bez tytułu” w Teatrze Współczesnym w Warszawie. Wystąpił w takich produkcjach telewizyjnych jak: „Synowie”, „Nowa”, „Ratownicy” i „Przepis na życie”. Na dużym ekranie zadebiutował w „Wojnie żeńsko-męskiej”. Zbyszek, którego zagrał w „Księstwie” to jego pierwsza główna rola w karierze aktorskiej.

MICHAŁ ANIOŁ [OJCIEC] – aktor teatralny i filmowy. Absolwent PWST w Warszawie oraz The American Academy of Dramatic Arts. Aktor stołecznych scen: Teatr Na Woli i Teatr Narodowy oraz Teatru im. Osterwy w Gorzowie. Na małym ekranie zadebiutował rolą w serialu „Polskie drogi”. Sympatię widzów zyskał, wcielając się w postać Michała Szczerbica w filmie „Karate po polsku”. Od tamtej pory mogliśmy go oglądać zarówno w rolach dramatycznych jak i komediowych. Wystąpił między innymi w taki produkcjach jak: „Samo życie”, „Na Wspólnej”, „Kryminalni”, „Rezerwat” czy „Wojna żeńsko-męska”.

ALDONA JANKOWSKA [MATKA] - aktorka filmowa i teatralna, parodystka i artystka kabaretowa specjalizująca się w stand-up comedy. Absolwentka PWST w Krakowie. W ramach stypendium była aktorką teatru „Projecttheateret” w norweskim Bergen. Związana z dwiema krakowskimi scenami: Teatr Lalki Maski i Aktora Groteska oraz Teatr Ludowy (m.in. monodram „Hotel Babilon”). Największą popularność przyniósł jej udział w programie „Szymon Majewski Show”, gdzie sparodiowała takie postaci jak: Beata Tyszkiewicz, Zyta Gilowska, Hanna Gronkiewicz-Waltz, Angela Merkel czy ojciec Tadeusz Rydzyk.

HENRYK GOŁĘBIEWSKI [JOHNY] - aktor niezawodowy. Szczególnie popularny w dzieciństwie, kiedy był jednym z najbardziej znanych aktorów dziecięcych, głównie dzięki filmom Janusza Nasfetera i Stanisława Jędryki - „Abel twój brat”, „Wakacje z duchami”, „Podróż za jeden uśmiech”, „Stawiam na Tolka Banana”. W latach 90. powrócił do aktorstwa tytułową rolą w filmie Piotra Trzaskalskiego „Edi”. Ma na swoim koncie kilkadziesiąt epizodów i ról drugoplanowych w filmach („Zemsta”, „Wszyscy jesteśmy Chrystusami”, „Ryś”) i serialach („Barwy szczęścia”, „Ojciec Mateusz”, „Plebania”).